Jak działa chemioterapia? Metody, skutki uboczne i wskazania

Opublikowano 3 sierpnia 2023

Chemioterapia to metoda leczenia nowotworów, która polega na stosowaniu leków przeciwnowotworowych w celu niszczenia lub hamowania wzrostu komórek nowotworowych. Leki chemioterapeutyczne mogą być podawane doustnie, dożylnie lub w formie iniekcji i przenikają przez całe ciało w celu zwalczania komórek nowotworowych, które mogą być rozproszone w różnych częściach organizmu. Chemioterapia jest stosowana zarówno jako leczenie pierwotne, jak i adiuwantowe (uzupełniające po operacji) oraz w przypadkach przerzutów nowotworowych.

Chemioterapia – na czym polega?

Chemioterapia jest jednym z głównych sposobów leczenia nowotworów, polega na stosowaniu leków przeciwnowotworowych, zwanych chemioterapeutykami, w celu niszczenia lub hamowania wzrostu komórek nowotworowych. Leki chemioterapeutyczne mają zdolność do atakowania szybko dzielących się komórek, które charakteryzują się nowotworem, ale mogą także wpływać na zdrowe komórki, które również mają zdolność do szybkiego dzielenia się, np. komórki w szpiku kostnym czy w układzie pokarmowym.

Chemioterapia może być stosowana w różnych schematach leczenia, takich jak:

Chemioterapia neoadiuwantowa: Stosowana przed operacją w celu zmniejszenia rozmiaru guza i ułatwienia jego chirurgicznego usunięcia.
Chemioterapia adiuwantowa: Stosowana po operacji, aby zniszczyć pozostałe komórki nowotworowe i zmniejszyć ryzyko nawrotu.
Chemioterapia jako leczenie pierwotne: Stosowana w przypadkach zaawansowanych nowotworów lub guzów, które nie nadają się do operacji, w celu kontrolowania wzrostu guza i poprawy jakości życia pacjenta.
Chemioterapia uzupełniająca: Stosowana w celu zwalczania przerzutów nowotworowych, które mogą występować w innych częściach ciała.

Chemioterapia może być podawana doustnie, dożylnie, w formie iniekcji lub w inny sposób, w zależności od rodzaju leku i typu nowotworu. Czas trwania leczenia oraz dawki leków są ściśle kontrolowane przez zespół specjalistów onkologicznych, aby zapewnić jak najlepsze wyniki leczenia przy minimalizacji skutków ubocznych.

Jak wygląda chemioterapia?

Chemioterapia może odbywać się w różnych miejscach, takich jak szpital, klinika onkologiczna, przychodnia lub ambulatorium. Procedura chemioterapii wygląda następująco:

Konsultacja lekarska: Przed rozpoczęciem chemioterapii pacjent przechodzi dokładną konsultację z lekarzem onkologiem. Podczas tej wizyty lekarz ocenia stan zdrowia pacjenta, wyniki badań, typ i stadium nowotworu oraz opracowuje plan leczenia chemioterapeutycznego.
Podanie leków: Chemioterapia może być podawana doustnie (tabletki lub kapsułki), dożylnie (zastrzyki lub kroplówki), w formie iniekcji lub nawet jako kremy lub żele do nakładania na skórę w niektórych przypadkach. Leki są podawane przez pielęgniarkę lub lekarza, a pacjent pozostaje pod nadzorem medycznym podczas całej procedury.
Cykle leczenia: Chemioterapia jest zazwyczaj podawana w cyklach, które obejmują okresy leczenia oraz okresy odpoczynku, aby umożliwić organizmowi regenerację. Długość cykli i całkowita liczba cykli są zdefiniowane w planie leczenia.
Opieka i monitorowanie: Podczas chemioterapii pacjent jest pod stałą opieką zespołu medycznego, który monitoruje reakcję na leczenie, zarządza skutkami ubocznymi i dostosowuje plan leczenia w razie potrzeby.

Chemioterapia może być stosowana jako samodzielne leczenie lub w połączeniu z innymi metodami terapeutycznymi, takimi jak radioterapia czy terapie celowane. Plan leczenia jest ściśle dostosowany do indywidualnych potrzeb i typu nowotworu pacjenta

Chemioterapia – wskazania do zastosowania

Chemioterapia jest stosowana w leczeniu różnych rodzajów nowotworów oraz innych schorzeń. Wskazania do zastosowania chemioterapii obejmują:

Leczenie nowotworów złośliwych: Chemioterapia jest stosowana jako składnik leczenia nowotworów złośliwych, takich jak rak piersi, rak płuc, rak jelita grubego, białaczka, chłoniak, rak jajnika i wiele innych.
Leczenie przerzutów nowotworowych: Chemioterapia może być stosowana w celu kontrolowania i zmniejszenia przerzutów nowotworowych w innych częściach ciała, jeśli guz pierwotny jest trudny do usunięcia chirurgicznie.
Skojarzone leczenie: Czasami chemioterapia jest stosowana przed operacją (chemioterapia neoadiuwantowa) lub po operacji (chemioterapia adiuwantowa) w celu zmniejszenia rozmiaru guza lub zniszczenia pozostałych komórek nowotworowych.
Leczenie nowotworów nieoperacyjnych: Chemioterapia może być stosowana jako główne leczenie w przypadkach, gdy guz jest zbyt duży lub zaawansowany, aby go chirurgicznie usunąć.
Leczenie nowotworów w zaawansowanym stadium: W przypadkach, gdy nowotwór jest w zaawansowanym stadium, a cel leczenia nie jest wyleczenie, chemioterapia może być stosowana w celu kontrolowania wzrostu guza i poprawy jakości życia pacjenta.
Terapie celowane: Chemioterapia może być stosowana w połączeniu z terapiami celowanymi, które skierowane są na specyficzne zmiany genetyczne w komórkach nowotworowych, co może zwiększyć skuteczność leczenia.

Ostateczna decyzja o zastosowaniu chemioterapii jest dokonywana przez zespół specjalistów onkologicznych, którzy uwzględniają rodzaj nowotworu, stadium choroby, ogólny stan zdrowia pacjenta i inne indywidualne czynniki. Chemioterapia jest często stosowana w połączeniu z innymi metodami leczenia, takimi jak radioterapia lub chirurgia, aby osiągnąć jak najlepsze wyniki terapeutyczne.

Chemioterapia – przeciwwskazania

Chemioterapia, podobnie jak wiele innych procedur medycznych, może mieć przeciwwskazania i może nie być odpowiednia dla wszystkich pacjentów. Przeciwwskazania do zastosowania chemioterapii obejmują:

Słaby ogólny stan zdrowia: Pacjenci w bardzo złym stanie ogólnym, z poważnymi problemami sercowo-naczyniowymi, niewydolnością wątroby lub nerek mogą nie być odpowiedni kandydatami do chemioterapii.
Niski poziom krwinek: Chemioterapia może powodować spadek liczby krwinek, takich jak czerwone krwinki, białe krwinki i płytki krwi. Pacjenci z bardzo niskim poziomem krwinek (np. ciężka niedokrwistość, leukopenia, małopłytkowość) mogą nie być w stanie podjąć terapii.
Zaawansowany wiek: W przypadku starszych pacjentów, u których występują inne poważne choroby towarzyszące, chemioterapia może być ograniczona ze względu na zwiększone ryzyko powikłań.
Ciąża i karmienie piersią: Chemioterapia jest często przeciwwskazana u kobiet w ciąży lub karmiących piersią ze względu na potencjalne ryzyko dla płodu lub dziecka.
Uczulenie na leki: Pacjenci, u których występuje alergia na składniki leków chemioterapeutycznych, nie powinni poddawać się tej formie terapii.
Duże uszkodzenie narządów: Pacjenci z zaawansowanymi uszkodzeniami narządów, na przykład wątroby, nerek lub serca, mogą nie być odpowiedni do chemioterapii.

Przed rozpoczęciem chemioterapii zespół medyczny przeprowadza dokładną ocenę stanu zdrowia pacjenta i przeprowadza odpowiednie badania, aby ustalić, czy chemioterapia jest odpowiednia i bezpieczna dla danej osoby. Lekarz podejmuje decyzję na podstawie stanu pacjenta, rodzaju nowotworu i stadium choroby, aby wybrać najlepsze opcje terapeutyczne i minimalizować ryzyko powikłań.

Jak długo trwa chemioterapia?

Czas trwania chemioterapii może być różny w zależności od rodzaju nowotworu, stadium choroby, typu leków stosowanych w terapii, odpowiedzi pacjenta na leczenie oraz celu terapeutycznego. Chemioterapia może być stosowana w różnych schematach i cyklach leczenia, co wpływa na całkowity czas trwania terapii. Oto kilka przykładów:

Leczenie jednorazowe: W niektórych przypadkach chemioterapia jest podawana jako jednorazowe leczenie, na przykład przed operacją, aby zmniejszyć rozmiar guza, lub po operacji, aby zapobiec nawrotom. W takich przypadkach leczenie może trwać od kilku dni do kilku tygodni.
Cykle leczenia: Chemioterapia jest zazwyczaj podawana w cyklach, które składają się z okresów leczenia i okresów odpoczynku. Często cykle leczenia trwają od kilku do kilkunastu tygodni.
Leczenie długoterminowe: W niektórych przypadkach chemioterapia jest stosowana jako długoterminowe leczenie, szczególnie w zaawansowanych przypadkach nowotworów lub gdy cel leczenia nie jest wyleczenie, ale kontrola wzrostu guza. W takich przypadkach leczenie może trwać kilka miesięcy lub dłużej.
Terapia adiuwantowa: Chemioterapia adiuwantowa, czyli leczenie pooperacyjne w celu zmniejszenia ryzyka nawrotu, może trwać od kilku tygodni do kilku miesięcy.

Chemioterapia i jej skuteczność leczenia

Skuteczność chemioterapii w leczeniu nowotworów jest różna w zależności od rodzaju nowotworu, stadium choroby, typu leków stosowanych w terapii oraz indywidualnych cech pacjenta. W niektórych przypadkach chemioterapia może prowadzić do całkowitego wyleczenia, a nowotwór zostaje całkowicie zniszczony. W innych przypadkach chemioterapia może pomóc w kontrolowaniu wzrostu guza, zmniejszeniu jego rozmiaru lub zahamowaniu przerzutów nowotworowych.

Oto kilka kluczowych aspektów skuteczności chemioterapii w leczeniu nowotworów:

Odpowiedź na leczenie: Niektórzy pacjenci reagują bardzo dobrze na chemioterapię, a guz może ulec całkowitemu zmniejszeniu lub zniknięciu. W innych przypadkach może nastąpić stabilizacja wzrostu guza, co prowadzi do zahamowania postępu choroby.
Redukcja objawów: Chemioterapia może znacznie poprawić jakość życia pacjenta, zmniejszając objawy związane z zaawansowanym nowotworem, takie jak ból, duszności czy inne dolegliwości.
Leczenie adiuwantowe: W niektórych przypadkach chemioterapia stosowana jako leczenie adiuwantowe (pooperacyjne) może zmniejszyć ryzyko nawrotu nowotworu i poprawić wyniki leczenia.
Leczenie paliatywne: W niektórych sytuacjach, gdy cel leczenia nie jest wyleczenie, ale kontrola objawów i poprawa jakości życia, chemioterapia może odgrywać istotną rolę w zapewnieniu pacjentowi komfortu.

Należy podkreślić, że reakcja na chemioterapię może być różna dla każdego pacjenta, a nie wszyscy pacjenci osiągają oczekiwane rezultaty. Ponadto, chemioterapia może mieć skutki uboczne, które wpływają na jakość życia pacjenta. Dlatego ważne jest, aby zespół medyczny i pacjent współpracowali na każdym etapie leczenia, monitorując odpowiedź na terapię i zarządzając ewentualnymi skutkami ubocznymi, aby uzyskać jak najlepsze wyniki terapeutyczne przy minimalizacji ryzyka powikłań.

Dlaczego chemioterapia a nie radioterapia – od czego to zależy?

Oto kilka kluczowych aspektów skuteczności chemioterapii w leczeniu nowotworów:

Odpowiedź na leczenie: Niektórzy pacjenci reagują bardzo dobrze na chemioterapię, a guz może ulec całkowitemu zmniejszeniu lub zniknięciu. W innych przypadkach może nastąpić stabilizacja wzrostu guza, co prowadzi do zahamowania postępu choroby.
Redukcja objawów: Chemioterapia może znacznie poprawić jakość życia pacjenta, zmniejszając objawy związane z zaawansowanym nowotworem, takie jak ból, duszności czy inne dolegliwości.
Leczenie adiuwantowe: W niektórych przypadkach chemioterapia stosowana jako leczenie adiuwantowe (pooperacyjne) może zmniejszyć ryzyko nawrotu nowotworu i poprawić wyniki leczenia.
Leczenie paliatywne: W niektórych sytuacjach, gdy cel leczenia nie jest wyleczenie, ale kontrola objawów i poprawa jakości życia, chemioterapia może odgrywać istotną rolę w zapewnieniu pacjentowi komfortu.

Chemioterapia – samopoczucie i skutki uboczne

Chemioterapia może mieć różnorodne skutki uboczne i wpływać na samopoczucie pacjenta. Skutki uboczne i nasilenie dolegliwości mogą różnić się w zależności od rodzaju leków stosowanych w terapii, dawki, rodzaju nowotworu, indywidualnych cech pacjenta oraz ogólnego stanu zdrowia. Oto niektóre z powszechnych skutków ubocznych i wpływu na samopoczucie podczas chemioterapii:

Nudności i wymioty: Nudności i wymioty to częsty skutek uboczny chemioterapii. Wprowadzenie nowoczesnych leków przeciwwymiotnych znacznie poprawiło zarządzanie tymi dolegliwościami, ale niektórzy pacjenci nadal mogą to doświadczać.
Utrata włosów: Niektóre leki chemioterapeutyczne mogą powodować utratę włosów na głowie, a także na innych częściach ciała, takich jak brwi i rzęsy.
Osłabienie i zmęczenie: Chemioterapia może powodować uczucie zmęczenia i ogólną osłabienie organizmu. Pacjenci mogą odczuwać zmęczenie nawet po małym wysiłku.
Obniżenie odporności: Chemioterapia może powodować spadek liczby białych krwinek, co może prowadzić do osłabienia układu odpornościowego i zwiększonego ryzyka infekcji.
Problemy trawienne: Niektórzy pacjenci mogą doświadczać biegunek, zaparcia, zgagi lub innych problemów trawiennych.
Zmiany skórne: Chemioterapia może wpływać na skórę, powodując suchość, swędzenie, rumień lub reakcje alergiczne.
Spadek masy ciała: Niektórzy pacjenci mogą tracić na wadze z powodu braku apetytu, nudności lub problemów związanych z układem pokarmowym.
Zaburzenia krzepnięcia: Niektóre leki chemioterapeutyczne mogą wpływać na zdolność krwi do krzepnięcia, co może zwiększyć ryzyko siniaków lub krwawień.

Ważne jest, aby pacjenci byli świadomi możliwych skutków ubocznych chemioterapii i aby mieli wsparcie lekarzy, pielęgniarek oraz bliskich podczas leczenia. W przypadku wystąpienia skutków ubocznych, zespół medyczny jest w stanie zaproponować odpowiednie strategie zarządzania i łagodzenia dolegliwości, aby poprawić jakość życia pacjenta podczas terapii.

Chemioterapia – co warto wiedzieć?

Początki chemioterapii: Historia chemioterapii sięga lat 40. XX wieku, kiedy to odkryto, że lek o nazwie nitrogen mustard (mechlorethamine) może zmniejszyć rozmiar guzów nowotworowych u pacjentów z chłoniakami. To odkrycie zapoczątkowało rozwój chemioterapii jako skutecznej metody leczenia nowotworów.
Długość leczenia: Czas trwania chemioterapii może być różny w zależności od rodzaju nowotworu i reakcji pacjenta na leczenie. Terapia może trwać od kilku tygodni do kilku miesięcy, a nawet dłużej.
Skutki uboczne: Jednym z charakterystycznych aspektów chemioterapii są skutki uboczne, które mogą mieć wpływ na pacjenta. Niektóre z nich, takie jak utrata włosów, stały się powszechnie znane, ale istnieje wiele innych skutków ubocznych.
Chemioterapia a radioterapia: Chemioterapia i radioterapia są różnymi metodami leczenia nowotworów, ale często są stosowane łącznie, co zwiększa skuteczność terapeutyczną. Połączenie tych dwóch metod leczenia jest znane jako chemioradioterapia.
Chemioterapia adiuwantowa: Chemioterapia adiuwantowa to leczenie, które jest podawane po zabiegu chirurgicznym w celu zmniejszenia ryzyka nawrotu nowotworu. Jest to jedna z często stosowanych strategii w walce z rakiem.
Leczenie różnych typów nowotworów: Chemioterapia jest skutecznym leczeniem w przypadku wielu rodzajów nowotworów, ale nie jest odpowiednia dla wszystkich. Czasami lekarz może zalecić inne metody terapeutyczne, takie jak terapie celowane lub immunoterapia.
Nowe metody chemioterapii: Badania nad chemioterapią są nadal prowadzone, a naukowcy szukają nowych leków i terapii, które będą bardziej skuteczne i jednocześnie ograniczą skutki uboczne.

Chemioterapia była i nadal jest ważnym elementem walki z nowotworami. Postępy w dziedzinie medycyny i terapii onkologicznych pozwoliły na poprawę skuteczności i jakości leczenia. Nauka nadal pracuje nad rozwijaniem bardziej precyzyjnych i skutecznych metod terapii dla pacjentów z nowotworami.